ممكن است شما نه تنها جايتان عوض شده، بلكه در دلِ دلِ دلِ طبيعت هم هستيد. درست است كه راهنماي سفر و دوستانتان با شما هستند اما به هر حال با شنيدن برخي صدا ها ممكن است هزار فكر و خيال كنيد و باز هم خوابتان نبرد.
وقتي تصميم مي گيريد يك شب رو به شكلي بسيار ماجراجويانه خارج از منزل بمونيد و مخصوصاً اگر لوازم كمپينگ تون رو برداشته باشيد و به طبيعت بزنيد، همه چيز اولش خوبه. همه با هم قرار مي گذاريد، كوله بارهاتون رو برمي‌داريد و مي پريد بالاي آفرود و با كلي هيجان راهي جنگل و كوهستان و شايد هم كوير مي‌شيد. يكي از شما هم راهنماي سفر ميشه و با مهارت شما رو به مقصد مي رسونه. فرض رو بر اين مي‌گذاريم كه شما بلديد چطور در كوير كمپ بزنيد، تو دل جنگل و كوهستان هم. همه چيز روبراهه و كلي هم بهتون خوش مي گذره. اما! وقت خواب رسيده و شما از اون دسته آدم هايي هستيد كه وقتي جاتون عوض ميشه خوابتون نمي‌بره!
خوب حالا بايد چيكار كنيد. شما روز طولاني رو گذروندين، كلي پياده روي، طبيعت گردي و يا كوير نوردي كردين. پس چرا خوابتون نمي بره؟ سرويس گردشگري مي‌خواد امروز به شما بگه اگر در دل طبيعت بودين، توي كمپ و چادر چيكار كنيد كه بخوابيد؟ كه خوابتون ببره. اين بر مي گرده به همون اول ماجرا كه شما تصميم مي‌گيريد كوله بارتون رو ببنديد. پس با مجله دلتا بمانيد تا همه چيز رو در مورد خواب وقتي جاتون عوض ميشه بدونيد.
مطمئنم شما شگفت زده خواهيد شد اگر بدانيد رعايت فقط چند نكته كوچك اما با اهميت زياد مي تواند كل كمپينگ تان را به عالي ترين شكل جلو ببرد، و اگر بدانيد چقدر رعايت نكردن همين نكات جزئي مي تواند كل كمپ تان را به هم بريزد. پس خوب است اين مطلب راهنماي سفر را تا آخر بخوانيد تا ببينيد آيا همه آنها را رعايت مي كنيد و نمي خوابيد؟ اگر همه را به درستي جلو مي رويد اما باز هم خوابتان نمي رود ديگر بايد حتماً به يك مشاور مراجعه كنيد!
كوله پشتي مناسب برداريد!
غير از لوازم كمپينگ كه لازمه هر گردشگر ماجراجوست، تنها چيزي كه شما براي خواب در طبيعت به آن نياز داريد فقط سه چيز است: كيسه خواب، جاي خواب، لوازم ديگه خواب!
-
كيسه خواب
از آنجا كه اين وسيله يكي از ضروري ترين وسايل براي خواب خوب در سفر است پس قبل از برداشتن كيسه خواب براي سفر، بهتر است آن را انتخاب كنيد كه مناسب خوابيدن در فضاي باز باشد. بهترين كيسه خواب مدلي است كه بتوانيد زيپش را در تابستان باز بگذاريد تا خنك شويد و همين طور در زمستان هم به اندازه كافي بتواند گرمتان كند. و مهمتر اينكه مي توانيد از يك راهنماي سفر هم كمك بگيريد.
كيسه خواب مربعي: آن دسته از كيسه خوابي كه شكل مربعي دارن، بسيار جادار و راحتند مي توانيد پاهايتان را به راحتي حركت دهيد. البته خوب است بدانيد وزن و حجم بيشتري هم دارند.
كيسه خواب موميايي: پايين اين كيسه خواب ها مخروطي است. مانع جريان يافتن هوا درون كيسه خواب مي‌شود و حسابي به بدن مي‌چسبند، گرم تر هستند و وزن كمتري هم دارند.
غلاف خواب: عرض اين كيسه هاي خواب نصف طول آن است. يك مستطيل پت و پهن! به نام (Sleeping pods). اگر عادت داريد در خواب زياد غلط مي‌زنيد، براي شما بسيار مناسب است.
-
تشك خواب
خوب است بدانيد غير از كيسه خواب بايد يك زير انداز هم براي خوابيدن با خود برداريد. كه آن را در سفر تشك خواب مي‌ناميم. خوب طبيعي است كه بايد در طبيعت هم راحت بخوابيد.
تشك فومي: اين تشك ها پوششي نايلوني و ضدآب دارند و از جنس فوم هستند. بسيار نازك و سبك اند و به هنگام بستن كوله هم بسيار راحت اند. تشك‌هاي ضخيم تر راحتي بيش تري براي خواب دارند. از آنجا كه شما مهمترين آدم در سفرتان هستيد. پس ببينيد كداميك از آنها براي خودتان مناسب تر است. اين تشك‌ها براي خوابيدن رو زمين‌هاي سرد، برفي و يخ زده هم واقعا جواب مي دهند. همينطور روي زمين‌هاي سخت و خشن هم. دوام بالايي هم دارند. اما بدي شان اين است كه جاگيرند.
تشك بادي: خوب كاملاً مشخص است كه اين تشك ها با باد پر مي‌شوند و براي زيرسازي كاملاً مناسبند. اما اگر به صورت خودكار باد نشوند درد سرشان زياد است. اما اگر بتوان به صورت خودكار آنها را باد كرد عالي است.
تشك هوا: اگر مطمئنيد مي‌توانيد سواري را تا نزديك كمپ خود ببريد و پياده روي كوتاهي در پيش داريد، اين تشك ها گزينه بسيار مناسبي هستند. چون وزنشان زياد است و ممكن است در پياده گردي ها يا جنگل و كوير نوردي ها كمي اذيتتان كند. اما آنها يك گزينه لوكس هستند كه خيلي هم شبيه تشك‌هاي خانگي تان است.
-
وسايل ديگر خواب !
بالشت: خوب است بالشتك باشد. كوچيك اما با راحتي زياد. اما باز هم اگر مي دانيد سواري را تا نزديك كمپتان مي‌بريد پس بالشت خودتان را هم در سفر همراهتان ببريد.
چشم‌بند: حتي مي تواند يك روسري باشد تا اگر عادت به خوابيدن در جاي تاريك داريد، حسابي كمكتان كند.
گوش‌گير: براي نشنيدن صداهايي كه ممكن است نيمه شب گوش شهرنشينان را بيازارد.
منبع روشنايي: هر چيز مثل چراغ قوه، فانوس، هد لايت و…
متناسب جايي كه مي رويد بخوابيد
براي اين كار برخي چيزها خيلي اهميت دارند البته حتماً راهنماي سفرتان هم همين ها را به شما خواهد گفت.
-
آمادگي رواني براي محيط جديد
يك توصيه براي شما دارم. لطفاً از همان اول سفر خودتان را براي نخوابيدن آماده نكنيد. به آن فكر نكنيد. با آغوش به سمت همه اتفاقات جديد برويد. مطمئن باشيد تمام انرژي طبيعت براي خواب راحت شما تلاش خواهند كرد. در روح نشاط طبيعت، غرق شويد و مشكل خوابتان را كلاً فراموش كنيد. آرامش خود را حفظ كنيد و به صداي حيات وحش گوش دهيد.
-
مكان چادر
زير صخره ها نباشيد دلشوره مي‌گيريد. روي ريشه درختان هم نخوابيد ممكن است لانه جانوران باشد. پس باز هم دلشوره مي گيريد. حتماً روي زمين صاف چادر بزنيد. اين بار دلشوره نمي گيريد ولي روي سراشيبي خواب واقعاً آزار دهنده است!
براي خواب آماده شويد
برخي كارهارو قبل از اينكه بخوابيد بايد انجام بديد، يا بايد انجام نديد!
اكثر كساني كه راهنماي سفر هستند معمولاً به شما خواهند گفت قبل از خواب بايد براي آن آماده شويد. شايد به نظرتان مهم نباشد. اما هست، خيلي هم مهم است.
-
بايد داخل چادر تميز باشه، نبايد بيرون چادر شلخته باشه:
اين ها هم براي سلامتي‌تان مهم است هم براي امنيت. با باقي مونده غذاها شلخته برخورد نكنين. نبايد گوشه چادر رها بشن. بوي آنها نمي گذارد شب راحت بخوابيد. آشفال و مواد فاسد شدني را بيرون ببريد. بعد از مسواك زدن خمير دندان رو در نزديكي چادر تف نكنين! اگر در جنگل و كوهستان هستيد و خرس و حيوانات وحشي هم وجود دارد، بهتر است با لباسايي هم كه بوي غذا گرفتند هرگز نخوابيد.
-
بايد فكر كنيد داخل خونه ايد، نبايد فكر كنيد همه چيز عوض شده:
خوب اين خيلي مهم و اساسي است. اين كار باعث مي شود كه احساس كنين در خانه ايد.. مثلاً اگر عادت داريد شب ها قبل از خواب كتاب بخوانيد، خوب اينجا هم بخوانيد. اگر عادت داريد چت كنيد، خوب بكنيد. درست قبل خواب مسواك مي زديد، خوب در كمپ هم همين كار را انجام دهيد. درست مانند زماني كه در خانه بوديد.
-
بايد لباس خشك بپوشين، نبايد زياد بپوشين:
با لباس‌هاي خيس و نمناك نخوابيد اصلا و ابدا. مطمئن باشيد شب به شدت كلافه مي شويد و خوابتان نمي‌رود. دوم قبل از اين كه داخل كيسه خواب برويد، لباسهايتان را كم كنيد. جالب است به شما بگويم لباساي حجيم از تأثير گرمايي كيسه خواب كم مي‌كند.
-
بايد غذا بخوريد، نبايد آب بنوشيد:
زماني بدن كار هضم غذا را انجام مي دهد، در طي شب، بدن شما را گرم نگه مي‌دارد. در واقع كيسه خواب هم همان گرماي بدن شما را در خود نگه مي دارد. درست است كه نوشيدن آب به گردش بيشتر خون كمك مي‌كند و اگر در ارتفاعات كمپ زده باشيد نمي گذارد سر درد بگيريد؛ اما نوشيدن بيش از حد آب باعث مي شود شما مجبور شويد به دستشويي برويد. مثلاً با هزار زحمت خوابتان برده ولي با يكي دو ساعت خواب مثانه محترمتان شما را بيدار مي كند كه وقت تخليه است!
-
بايد كلاه بذاريد، نبايد گرما از دست بدين:
اگر در اين فصل و در مكان سردسير كمپ زده باشيد يا كوهنورد باشيد و در كوهستان هستيد، يادتان باشد كه شب حتماً سر خود را بپوشانيد تا گرماي بدنتان از سر و صورتتان خارج نشود. ممكن است باز هم به هزار زحمت بخوابيد اما بعد به خاطر مثلاً يخ كردن سرتان از خواب بيدار شويد!
سعي كنيد در طول شب نشنويد!
اين قسمت از آخرين ها و مهمترين هاست. ممكن است شما نه تنها جايتان در سفر عوض شده، بلكه در دلِ دلِ دلِ طبيعت هم هستيد. درست است كه راهنماي سفر و دوستانتان با شما هستند اما به هر حال با شنيدن برخي صدا ها ممكن است هزار فكر و خيال كنيد و باز هم خوابتان نبرد.
-
به نجواهاي شبانه گوش نكنيد:
صدا هاي طبيعت بسيار دلنشين است و در شب مانند لالايي است. اما نه براي شما كه مشكل خوابيدن داريد. پس به آنها توجه زيادي نكنيد. از گوش گير استفاده كنيد. مي توانيد در كنار رودخونه چادر بزنيد تا سر وصداي آب نگذارد صداي مثلاً زوزه گرگ ها را بشنويد.
-
در دستشويي شبانه آواز بخوانيد:
اگر مجبور شديد شب به دستشويي برويد، درست نيست ديگران و يا حتي راهنماي سفر تان را بيدار كنيد. پس بهتر است منبع نورتان را همراه خود ببريد و حتماً در زمان انجام آن حتماً آواز بخوانيد. اينطوري صداي شما نمي گذارد فكر كنيد صداي پاي كسي يا صداي نفس زدن حيواني كه به شما نزديك مي‌شود را مي‌شنويد.
-
براي مشاهده موارد بيشتر به مجله گردشگري دلتا مراجعه نماييد.
-
ممكن است شما نه تنها جايتان عوض شده، بلكه در دلِ دلِ دلِ طبيعت هم هستيد. درست است كه راهنماي سفر و دوستانتان با شما هستند اما به هر حال با شنيدن برخي صدا ها ممكن است هزار فكر و خيال كنيد و باز هم خوابتان نبرد.
وقتي تصميم مي گيريد يك شب رو به شكلي بسيار ماجراجويانه خارج از منزل بمونيد و مخصوصاً اگر لوازم كمپينگ تون رو برداشته باشيد و به طبيعت بزنيد، همه چيز اولش خوبه. همه با هم قرار مي گذاريد، كوله بارهاتون رو برمي‌داريد و مي پريد بالاي آفرود و با كلي هيجان راهي جنگل و كوهستان و شايد هم كوير مي‌شيد. يكي از شما هم راهنماي سفر ميشه و با مهارت شما رو به مقصد مي رسونه. فرض رو بر اين مي‌گذاريم كه شما بلديد چطور در كوير كمپ بزنيد، تو دل جنگل و كوهستان هم. همه چيز روبراهه و كلي هم بهتون خوش مي گذره. اما! وقت خواب رسيده و شما از اون دسته آدم هايي هستيد كه وقتي جاتون عوض ميشه خوابتون نمي‌بره!
خوب حالا بايد چيكار كنيد. شما روز طولاني رو گذروندين، كلي پياده روي، طبيعت گردي و يا كوير نوردي كردين. پس چرا خوابتون نمي بره؟ سرويس گردشگري مي‌خواد امروز به شما بگه اگر در دل طبيعت بودين، توي كمپ و چادر چيكار كنيد كه بخوابيد؟ كه خوابتون ببره. اين بر مي گرده به همون اول ماجرا كه شما تصميم مي‌گيريد كوله بارتون رو ببنديد. پس با مجله دلتا بمانيد تا همه چيز رو در مورد خواب وقتي جاتون عوض ميشه بدونيد.
مطمئنم شما شگفت زده خواهيد شد اگر بدانيد رعايت فقط چند نكته كوچك اما با اهميت زياد مي تواند كل كمپينگ تان را به عالي ترين شكل جلو ببرد، و اگر بدانيد چقدر رعايت نكردن همين نكات جزئي مي تواند كل كمپ تان را به هم بريزد. پس خوب است اين مطلب راهنماي سفر را تا آخر بخوانيد تا ببينيد آيا همه آنها را رعايت مي كنيد و نمي خوابيد؟ اگر همه را به درستي جلو مي رويد اما باز هم خوابتان نمي رود ديگر بايد حتماً به يك مشاور مراجعه كنيد!
كوله پشتي مناسب برداريد!
غير از لوازم كمپينگ كه لازمه هر گردشگر ماجراجوست، تنها چيزي كه شما براي خواب در طبيعت به آن نياز داريد فقط سه چيز است: كيسه خواب، جاي خواب، لوازم ديگه خواب!
-
كيسه خواب
از آنجا كه اين وسيله يكي از ضروري ترين وسايل براي خواب خوب در سفر است پس قبل از برداشتن كيسه خواب براي سفر، بهتر است آن را انتخاب كنيد كه مناسب خوابيدن در فضاي باز باشد. بهترين كيسه خواب مدلي است كه بتوانيد زيپش را در تابستان باز بگذاريد تا خنك شويد و همين طور در زمستان هم به اندازه كافي بتواند گرمتان كند. و مهمتر اينكه مي توانيد از يك راهنماي سفر هم كمك بگيريد.
كيسه خواب مربعي: آن دسته از كيسه خوابي كه شكل مربعي دارن، بسيار جادار و راحتند مي توانيد پاهايتان را به راحتي حركت دهيد. البته خوب است بدانيد وزن و حجم بيشتري هم دارند.
كيسه خواب موميايي: پايين اين كيسه خواب ها مخروطي است. مانع جريان يافتن هوا درون كيسه خواب مي‌شود و حسابي به بدن مي‌چسبند، گرم تر هستند و وزن كمتري هم دارند.
غلاف خواب: عرض اين كيسه هاي خواب نصف طول آن است. يك مستطيل پت و پهن! به نام (Sleeping pods). اگر عادت داريد در خواب زياد غلط مي‌زنيد، براي شما بسيار مناسب است.
-
تشك خواب
خوب است بدانيد غير از كيسه خواب بايد يك زير انداز هم براي خوابيدن با خود برداريد. كه آن را در سفر تشك خواب مي‌ناميم. خوب طبيعي است كه بايد در طبيعت هم راحت بخوابيد.
تشك فومي: اين تشك ها پوششي نايلوني و ضدآب دارند و از جنس فوم هستند. بسيار نازك و سبك اند و به هنگام بستن كوله هم بسيار راحت اند. تشك‌هاي ضخيم تر راحتي بيش تري براي خواب دارند. از آنجا كه شما مهمترين آدم در سفرتان هستيد. پس ببينيد كداميك از آنها براي خودتان مناسب تر است. اين تشك‌ها براي خوابيدن رو زمين‌هاي سرد، برفي و يخ زده هم واقعا جواب مي دهند. همينطور روي زمين‌هاي سخت و خشن هم. دوام بالايي هم دارند. اما بدي شان اين است كه جاگيرند.
تشك بادي: خوب كاملاً مشخص است كه اين تشك ها با باد پر مي‌شوند و براي زيرسازي كاملاً مناسبند. اما اگر به صورت خودكار باد نشوند درد سرشان زياد است. اما اگر بتوان به صورت خودكار آنها را باد كرد عالي است.
تشك هوا: اگر مطمئنيد مي‌توانيد سواري را تا نزديك كمپ خود ببريد و پياده روي كوتاهي در پيش داريد، اين تشك ها گزينه بسيار مناسبي هستند. چون وزنشان زياد است و ممكن است در پياده گردي ها يا جنگل و كوير نوردي ها كمي اذيتتان كند. اما آنها يك گزينه لوكس هستند كه خيلي هم شبيه تشك‌هاي خانگي تان است.
-
وسايل ديگر خواب !
بالشت: خوب است بالشتك باشد. كوچيك اما با راحتي زياد. اما باز هم اگر مي دانيد سواري را تا نزديك كمپتان مي‌بريد پس بالشت خودتان را هم در سفر همراهتان ببريد.
چشم‌بند: حتي مي تواند يك روسري باشد تا اگر عادت به خوابيدن در جاي تاريك داريد، حسابي كمكتان كند.
گوش‌گير: براي نشنيدن صداهايي كه ممكن است نيمه شب گوش شهرنشينان را بيازارد.
منبع روشنايي: هر چيز مثل چراغ قوه، فانوس، هد لايت و…
متناسب جايي كه مي رويد بخوابيد
براي اين كار برخي چيزها خيلي اهميت دارند البته حتماً راهنماي سفرتان هم همين ها را به شما خواهد گفت.
-
آمادگي رواني براي محيط جديد
يك توصيه براي شما دارم. لطفاً از همان اول سفر خودتان را براي نخوابيدن آماده نكنيد. به آن فكر نكنيد. با آغوش به سمت همه اتفاقات جديد برويد. مطمئن باشيد تمام انرژي طبيعت براي خواب راحت شما تلاش خواهند كرد. در روح نشاط طبيعت، غرق شويد و مشكل خوابتان را كلاً فراموش كنيد. آرامش خود را حفظ كنيد و به صداي حيات وحش گوش دهيد.
-
مكان چادر
زير صخره ها نباشيد دلشوره مي‌گيريد. روي ريشه درختان هم نخوابيد ممكن است لانه جانوران باشد. پس باز هم دلشوره مي گيريد. حتماً روي زمين صاف چادر بزنيد. اين بار دلشوره نمي گيريد ولي روي سراشيبي خواب واقعاً آزار دهنده است!
براي خواب آماده شويد
برخي كارهارو قبل از اينكه بخوابيد بايد انجام بديد، يا بايد انجام نديد!
اكثر كساني كه راهنماي سفر هستند معمولاً به شما خواهند گفت قبل از خواب بايد براي آن آماده شويد. شايد به نظرتان مهم نباشد. اما هست، خيلي هم مهم است.
-
بايد داخل چادر تميز باشه، نبايد بيرون چادر شلخته باشه:
اين ها هم براي سلامتي‌تان مهم است هم براي امنيت. با باقي مونده غذاها شلخته برخورد نكنين. نبايد گوشه چادر رها بشن. بوي آنها نمي گذارد شب راحت بخوابيد. آشفال و مواد فاسد شدني را بيرون ببريد. بعد از مسواك زدن خمير دندان رو در نزديكي چادر تف نكنين! اگر در جنگل و كوهستان هستيد و خرس و حيوانات وحشي هم وجود دارد، بهتر است با لباسايي هم كه بوي غذا گرفتند هرگز نخوابيد.
-
بايد فكر كنيد داخل خونه ايد، نبايد فكر كنيد همه چيز عوض شده:
خوب اين خيلي مهم و اساسي است. اين كار باعث مي شود كه احساس كنين در خانه ايد.. مثلاً اگر عادت داريد شب ها قبل از خواب كتاب بخوانيد، خوب اينجا هم بخوانيد. اگر عادت داريد چت كنيد، خوب بكنيد. درست قبل خواب مسواك مي زديد، خوب در كمپ هم همين كار را انجام دهيد. درست مانند زماني كه در خانه بوديد.
-
بايد لباس خشك بپوشين، نبايد زياد بپوشين:
با لباس‌هاي خيس و نمناك نخوابيد اصلا و ابدا. مطمئن باشيد شب به شدت كلافه مي شويد و خوابتان نمي‌رود. دوم قبل از اين كه داخل كيسه خواب برويد، لباسهايتان را كم كنيد. جالب است به شما بگويم لباساي حجيم از تأثير گرمايي كيسه خواب كم مي‌كند.
-
بايد غذا بخوريد، نبايد آب بنوشيد:
زماني بدن كار هضم غذا را انجام مي دهد، در طي شب، بدن شما را گرم نگه مي‌دارد. در واقع كيسه خواب هم همان گرماي بدن شما را در خود نگه مي دارد. درست است كه نوشيدن آب به گردش بيشتر خون كمك مي‌كند و اگر در ارتفاعات كمپ زده باشيد نمي گذارد سر درد بگيريد؛ اما نوشيدن بيش از حد آب باعث مي شود شما مجبور شويد به دستشويي برويد. مثلاً با هزار زحمت خوابتان برده ولي با يكي دو ساعت خواب مثانه محترمتان شما را بيدار مي كند كه وقت تخليه است!
-
بايد كلاه بذاريد، نبايد گرما از دست بدين:
اگر در اين فصل و در مكان سردسير كمپ زده باشيد يا كوهنورد باشيد و در كوهستان هستيد، يادتان باشد كه شب حتماً سر خود را بپوشانيد تا گرماي بدنتان از سر و صورتتان خارج نشود. ممكن است باز هم به هزار زحمت بخوابيد اما بعد به خاطر مثلاً يخ كردن سرتان از خواب بيدار شويد!
سعي كنيد در طول شب نشنويد!
اين قسمت از آخرين ها و مهمترين هاست. ممكن است شما نه تنها جايتان در سفر عوض شده، بلكه در دلِ دلِ دلِ طبيعت هم هستيد. درست است كه راهنماي سفر و دوستانتان با شما هستند اما به هر حال با شنيدن برخي صدا ها ممكن است هزار فكر و خيال كنيد و باز هم خوابتان نبرد.
-
به نجواهاي شبانه گوش نكنيد:
صدا هاي طبيعت بسيار دلنشين است و در شب مانند لالايي است. اما نه براي شما كه مشكل خوابيدن داريد. پس به آنها توجه زيادي نكنيد. از گوش گير استفاده كنيد. مي توانيد در كنار رودخونه چادر بزنيد تا سر وصداي آب نگذارد صداي مثلاً زوزه گرگ ها را بشنويد.
-
در دستشويي شبانه آواز بخوانيد:
اگر مجبور شديد شب به دستشويي برويد، درست نيست ديگران و يا حتي راهنماي سفر تان را بيدار كنيد. پس بهتر است منبع نورتان را همراه خود ببريد و حتماً در زمان انجام آن حتماً آواز بخوانيد. اينطوري صداي شما نمي گذارد فكر كنيد صداي پاي كسي يا صداي نفس زدن حيواني كه به شما نزديك مي‌شود را مي‌شنويد.
-
براي مشاهده موارد بيشتر به مجله گردشگري دلتا مراجعه نماييد.
-
امیکرون و آنچه درباره خطرات ابتلا به آن باید بدانید